Utku Kızıltan

Utku Kızıltan

SATIP SATIP BİTİREMEYENLER OKUSUN -2-

Sevgili Okuyucular, geçen haftaki yazımızda Osmanlının tüm borçlarını ödeyen, harabeye dönmüş ülkeyi ayağa kaldırarak tek kuruş dış borç almadan bir ülkeye gerekli hayati tüm yatırımları yapan, Türk parasını en değerli para haline getiren Cumhuriyetimizin Kurucusu Atatürk ve Arkadaşlarını karalamaya çalışanların bilgilenmesi için 1923-1933 yıllarında yapılan, diğer ülkelerden satın alınan, işletmeye açılan, yapılanmaları anlatmıştık. Bu gün 1934-1950 dönemini konu edeceğiz. 

1934• Bandırma- Menemen- Manisa demiryolu yabancılardan satın alındı.• İzmir -Kasaba demiryolu yabancılardan alınarak devletleştirildi.• Keçiborlu Kükürt Fabrikası üretime başladı.• Turhal Şeker Fabrikası açıldı.• Isparta Gülyağı Fabrikası üretime başladı.• Kayseri Uçak ve Motor Fabrikasında yapılan ilk uçağın deneme uçuşu yapıldı.• Basmane (İzmir) - Afyon demiryolu yabancılardan satın alındı.• Sümerbank Bakırköy Bez Fabrikasının açılışı yapıldı.• İlk Süttozu Fabrikası Bursa'da açıldı.
• Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası işletmeye açıldı.• Demiryolu Elazığ'a ulaştı.

1935• Aydın Demiryolları yabancılardan satın alındı.• Amortisman Sandığı kuruldu.• MTA Enstitüsü kuruldu.• ETİBANK kuruldu.• Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. kuruldu.• Türkkuşu kuruldu.• İstanbul Rıhtım Şirketi yabancılardan satın alındı.• Ankara'da troleybüs hattı işletmeye açıldı.• Fevzipaşa - Ergani - Diyarbakır demiryolları açıldı.• Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası üretime başladı.
• Zonguldak Türk Antrasit Fabrikası işletmeye açıldı.• Afyon - Isparta demiryolu açıldı.• Sümerbank Kayseri Dokuma Fabrikası'nın açılışı yapıldı.• Ankara Mamak'ta Gaz Maskesi Fabrikası açıldı.
1936• Kabotajın Deniz Yolları İdaresi'ne geçmesi sağlandı.• Ankara Çubuk Barajı açıldı.• Edirne-Sirkeci Şark Demiryolları yabancılardan satın alındı.• Haydarpaşa Numune Hastanesi hizmete girdi.
• Sümerbank Malatya İplik ve Bez Fabrikası kuruldu.• İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası hizmete girdi.
• Elazığ Şark Kromları İşletmesi kuruldu.• İzmir Havagazı Şirketi yabancılardan satın alındı.

• İstanbul Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.• SEKA'nın İzmit'teki fabrikasında ilk kağıt üretildi.
1937• Sümerbank Konya Ereğlisi Dokuma Fabrikası üretime başladı.• Kozlu Kömür İşletmeleri yabancılardan satın alındı.• Çatalağzı - Zonguldak demiryolu açıldı.• Ankara'da ilk Bira Fabrikası kuruldu.• Toprakkale - İskenderun demiryolu yabancılardan satın alındı.• Ankara'da Motorlu Tayyarecilik Okulu açıldı.• Urfa'da Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği açıldı.• Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası açıldı.• Denizbank kuruldu.• İstanbul ve Trakya Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• Diyarbakır - Cizre Demiryolu açıldı.• Yozgat Termo-Elektrik Santralı hizmete verildi.

1938 • Gemlik Suni İpek Fabrikası açıldı.• İzmir Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.• Ankara Radyoevi hizmete girdi.• Divriği Demir Madenleri üretime başladı.• Bursa Merinos Fabrikası faaliyete geçti.,• Murgul Bakır İşletmeleri satın alındı.• Devlet Havayolları Genel Müdürlüğü kuruldu.• Eskişehir İspirto Fabrikası açıldı.• İstanbul Elektrik Şirketi yabancılardan satın alındı.• Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kuruldu.• Sivas - Erzincan demiryolu açıldı.* Giresun'da Fiskobirlik kuruldu.

1939 • Ergani Bakır İşletmesi hizmete girdi.• Karabük Demir Çelik Kok Fabrikası üretime başladı.
• İstanbul'da yabancıların işlettiği Tramvay Şirketi tesislerini hükümete devretti.• İstanbul'daki Tünel İşletmesi tüm tesislerini hükümete devretti.• Bursa ve Mersin elektrik tesisleri devletleştirildi.
• Adana Elektrik Şirketi devletleştirildi.• Sivas Demiryolu Makinaları Fabrikası kuruldu.• Aydın'da 4000 köylüye toprak dağıtıldı.• İstanbul'da İETT kuruldu. *Karabük Demir Çelik Fabrikası Yüksek Fırınları hizmete girdi.• Ankara Havagazı Şirketi devletleştirildi.• Karabük Demir Çelik Boru Fabrikaları hizmete girdi.• İlk Türk denizaltısı Haliç'te denize indirildi.• Sivas - Erzurum demiryolu açıldı. (Cumhuriyetin ilk 15 yılında yapılan demiryolu 3.000 km.ye ulaştı.)• Tekirdağ Şarap Fabrikası hizmete açıldı.
1940 • Kozabirlik kuruldu.• Türk Petrol Şirketi kuruldu.• Ereğli Kömür İşletmesi kuruldu.• Haliç’te yapılan ikinci Türk denizaltısı donanmaya katıldı.• Garp Linyitleri İşletmesi kuruldu.
1941 • Gebere Barajı açıldı.• Petrol Ofisi kuruldu.• Türk Hava Kurumu Ankara'da uçak fabrikası kurdu.
• THY Yurtiçi uçuş merkezlerini 11'e çıkardı.• Elazığ'da Cüzzam Hastanesi açıldı.

1942 • Ankara Etimesgut'ta üretilen ilk Türk uçağı deneme uçuşları yaptı.• Dalaman ve Hatay Devlet Üretme Çiftlikleri kuruldu.• Bursa, Denizli, Mersin, Çorum ve Urfa'da Kız Sanat Enstitüleri açıldı.
• İlk büyük Türk ilaç fabrikası Eczacıbaşı İlaç Fabrikası Levent'te açıldı.

1943 • Ticaret ve Sanayi Odaları, Esnaf Odaları ve Ticaret Borsası Kanunu kabul edildi.• Zonguldak - Kozlu demiryolu açıldı.• İstanbul'da Atatürk Bulvarı açıldı.• Ankara'da Gençlik Parkı açıldı.• Diyarbakır - Batman Demiryolu açıldı.• Seyhan Regülatörü açıldı.• Sivas Çimento Fabrikası açıldı.• Ankara Fen Fakültesi açıldı.
1944 • Türkiye Zirai Donatım Kurumu (TZDK) kuruldu.• İzmit Klor Alkali Fabrikası hizmete girdi.
• İzmit Selüloz Fabrikaları işletmeye alındı.• Türk Hava Kurumu'nun Ankara'daki uçak fabrikasında 140 eğitim uçağı, ambulans uçakları ve çok sayıda planör üretildi. (Ankara, Kayseri ve Eskişehir'deki Uçak ve Uçak Motoru Fabrikalarının tamamı 1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümeti tarafından kapatılmıştır.)• İzmit'te Gazete ve Sigara Kağıdı Fabrikası açıldı.• Yeşilköy'de yerli sermaye ile üretilen ilk Türk özel yolcu uçağının denemesi yapıldı.• Mersin Limanı hizmete açıldı.• Gaziantep Havaalanı açıldı.• Fevzipaşa - Malatya, Diyarbakır - Kurtalan demiryolu hizmete girdi.• Sakarya'da Ziraat Alet ve Makinaları Fabrikası üretime başladı• İzmir'de Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu açıldı.
1945 • Şirketi Hayriye devlet tarafından satın alındı.• İskenderun Limanı hizmete girdi.• Türkiye ilk defa yerli ampul üretimine başladı.• Çiftçiyi ve Köylüyü Topraklandırma Kanunu kabul edildi.• Ormanlar koruma amacıyla devletin mülkiyetine geçti.• İstanbul -Londra, İstanbul - Paris uçak seferleri başladı.
1946 • İşçi Sigortaları Kurumu yürürlüğe girdi.• İstanbul - Ankara arasında yataklı tren seferleri başladı.

• Elazığ Tekel Şarap Fabrikası açıldı.
1947 • Heybeliada Senatoryumu hizmete girdi.• Açıkhava Tiyatrosu açıldı.• Palu - Genç demiryolu açıldı.• Rize Çay Fabrikası hizmete girdi.• Eskişehir Demiryolu Takım Fabrikası hizmete girdi.
1948 • Köprüağzı - Maraş demiryolu açıldı. (Açılan son demiryolu hattı oldu, 1950 DP-Adnan Menderes hükümetinden itibaren demiryolu yapımları durduruldu.)• Çatalağzı Termik Santralı hizmete girdi.• Ankara Etimesgut'ta kurulan Uçak Motor Fabrikası hizmete girdi.

1949 • Porsuk Barajı açıldı.• Emekli Sandığı kuruldu.• İstanbul'da Kartal- Yalova araba vapuru hattı açıldı.• Sümerbank Ateş Tuğla Fabrikası Filyos'ta açıldı.• Muş'ta Alparslan Devlet Üretme Çiftliği kuruldu.• Murgul Bakır İşletmeleri üretime başladı.

Evet sevgili okuyucular bakın, devlet kuruluyor, Osmanlı’dan kalan borçlar ödeniyor, borç ödenirken dış borç alınmıyor, o sıra dünya büyük ekonomik krizini yaşıyor, II. Dünya Savaşı patlak veriyor. Ve siz yapılanlara bakın. Bir de bu dönemi eleştirenlere bakın. Bu hükümet döneminde satılanlar bir ara arşivimdeydi, bulursam onu da sizlerle paylaşacağım. Azıcık aklı olan mukayese etsin yoksa yüzde 52’ye bir isim takacağım. Sağlıklı kalmanız dileklerimle.

 

Önceki ve Sonraki Yazılar
YAZIYA YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
Utku Kızıltan Arşivi