Seçimlere “baraj” tartışmalarıyla gidilirken; TBMM Araştırma Servisi tarafından yapılan bir çalışmada “Avrupa’da en yüksek barajın Türkiye’de olduğu; 2002 seçimlerinde toplumun yüzde 45’inin parlamentoda temsil edilmediği, 2007 seçimlerinde ise eksik temsilin yüzde 13’e düştüğü” vurgulandı. 1987 seçimlerinde ANAP’ın yüzde 28.6, 2002’de AKP’nin yüzde 31.7 ve 2007’de de yüzde 15.5 oranında “aşkın temsil (fazladan)” edildiğinin altı çizildi.
TBMM Araştırma Servisi’nin çalışmasında Anayasa Mahkemesi’nin yürürlükteki yüzde 10 ülke barajının anayasaya aykırı olmadığına, AİHM’nin de söz konusu barajın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile çelişmediğine karar verdiği; ancak bu kararların baraj üzerinde demokratik meşruiyet bağlamında yapılan tartışmaların sona ermesi için yeterli olmadığı kaydedildi.
Çalışmada bazı bilgi ve değerlendirmeler şöyle:
• 1987 seçimlerinde birinci parti olarak seçilen ANAP yüzde 36.3’lük oy oranına karşılık barajın etkisiyle Meclis’te yüzde 64.9 oranında sandalye elde ederek hükümeti kurmuştur.
• 1991 seçimleri öncesinde çevre barajına yüzde 25’lik üst sınır getirilmiştir. Bunun yanında tercihli oy uygulamasına geçilmiştir. Bu seçimde başta gelen partilerin oy oranlarının birbirine yakın olması (DYP yüzde 27, ANAP yüzde 24, SHP yüzde 20.8), koalisyon hükümetini (DYP-SHP koalisyonu) gerekli kılmıştır.
• 1995 seçimleri öncesinde seçim bölgesi barajı ve kontenjan milletvekilliği uygulaması kaldırılmış, sadece yüzde 10’luk ülke barajı korunmuştur.
• 2002 seçimlerinde sadece iki parti yüzde 10’luk seçim barajını aşarak Meclis’e girebilmiştir. Seçimlerde yüzde 34.3 oranında oy alan AKP, Meclis’teki sandalyelerin yüzde 66’sını elde ederek tek başına hükümet kurmuştur. Yüzde 10’luk baraj, yönetimde istikrar ve tek parti hükümeti oluşturma yönünden çok etkili olurken, en yüksek temsil açığına yol açmıştır. Meclis’te temsil edilen iki partinin oyları yüzde 55 civarında olup, toplumun yüzde 45’i temsil edilememiştir.
• 2007’de seçime giren 14 partiden 3’ü (AKP, CHP, MHP) barajı aşarak Meclis’te temsil imkânı bulabilmiştir. Seçimde barajı aşamadıkları halde ittifak veya bağımsız aday yoluyla DTP, DSP, BBP ve ÖDP Meclis’e girmeyi başarmışlardır.
